“Benim oğlan çok fazla hareketli. Hiç yerinde durmuyor. Dikkati çabuk dağılıyor. Eşyalarını da kaybedip duruyor. Sanırım hiperaktif!”
Bunlar tek başına DEHB teşhisi koymak için yeterli belirtiler olsaydı tüm çocuklara DEHB teşhisi koymak gerekebilirdi. Çünkü hemen hemen her çocukta zaman zaman bu belirtilerin bir kısmı görülebilir. Anne-babalar olarak kimi zaman çocuklarımızın davranışlarına çok fazla anlam yükleyip gereksiz endişelere kapılabiliyoruz, kimi zamansa “hiperaktif” kelimesinin değerini biraz düşürüp gördüğümüz her hareketli çocuk için kullanabiliyoruz. Her iki durumda da istemediğimiz sonuçlarla karşılaşabiliriz. Çünkü ya olanı kabullenmiyoruz hafife alıyoruz demektir ya da var olmayan bir sorun için çözüm arıyoruz…
Oysa DEHB’li birinin içinde bulunduğu durumun asıl kaynağı çıplak gözle görülemez; beynin içinde saklıdır. DEHB’nin belirtileri sıklıkla tembellik, umursamazlık, ilgisizlik, kabalık, hatta bazen zeka eksikliği olarak yorumlanmaktadır. Gerçeğin ise bunlarla yakından uzaktan hiçbir ilgisi yoktur.
DEHB, sorunlu beyin kimyasının kişinin yönetici işlev becerilerinde zorluklar yaşamasına neden olduğu nörobiyolojik bir bozukluktur. DEHB’li kişilerin beyinlerindeki temel nörokimyasal fark, dopamin ve/veya norepinefrin düzeylerinin beynin ilgili bölümlerini harekete geçirmekte yeterli olmamasıdır. Bir tembellik, inat ya da önemsememe değildir. Bu, DEHB’li kişinin beyin düzeyinde, yaşamının temel görevlerini yerine getirmesini inanılmaz derecede zorlaştıran gerçek sorunlarla karşılaştığı bir durumdur. İlacını almayı hatırlamaktan yaşıtlarıyla normal sohbet edebilmeye, tarih dersi boyunca sessizce oturmaktan neler öğretildiğini hatırlamaya kadar.
DEHB 3 farklı şekilde kendini gösterir.
- Dikkat eksikliği
- Hiperaktivite
- Her ikisi birden
Bu üç tanım, DEHB’nin “kendini gösterme şekli” olarak tanımlanıyor. Bunun sebebi de, DEHB’li bir bireyin hayatının farklı dönemlerinde, bu yapılarda değişiklikler ve birbirine geçişler olması. DEHB teşhisi konulabilmesi için DSM51’te listelenen bulguların kişide bulunuyor olması gerekiyor.
1 DSM, yani İngilizce adıyla Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Türkçe adıyla Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütleri belirleyen bir kaynak.