Bazı kişiler için DEHB’li olduğunu fark etmek ya da tedavi görmek yıllar alsa da, hatta kimilerinin DEHB’li olduğu yaşamı boyunca anlaşılmasa da, DEHB’nin tedavisi tanı konulduğunda başlar. Kısacası DEHB’li biri en az DEHB’li olmayan biri kadar hayatta başarılı olabilir… Yeter ki DEHB’li olduğunu bilsin ve uygun şekilde tedavi edilsin. Aksi halde DEHB okulda, işte, sosyal ilişkilerde kendini olumsuz yönde gösterebilir. Depresyon, madde bağımlılığı gibi sorunlar baş gösterebilir.
Ama her şeyde olduğu gibi DEHB’nin erken yaşlarda teşhis edilmesi DEHB’li kişinin hayatını olumlu yönde değiştirir. Diyelim ki çocuğunuzun DEHB’li olduğundan şüphelendiniz ya da öğretmeni size bu şüphesinden bahsetti. En önemli adımı atıp çocuğunuzun DEHB’li olabilme ihtimalini kabullendikten sonra yapmanız gereken ilk iş güvenebileceğiniz bir psikiyatr ile görüşmek. Psikiyatr bir takım incelemelerden ve değerlendirmelerden sonra çocuğunuz için teşhis koyacaktır.
Teşhis için izlenilen bir yol, izlenebilecek diğer bir yoldan daha iyi değildir. Destek alacağınız kişinin DEHB bilgisi ve konuya hakim olması işin en önemli yanıdır. Ailenin ve DEHB’li kişinin destek verecek kişiye güvenmesi ve kendini rahat hissetmesi de önemlidir.
DEHB teşhis süreci genel olarak şu şekildedir:
Aileyle görüşme:
Bu görüşmede çocuğunuzun durumunu daha yakından anlayabilmek için gelişim aşamaları sorulur, farklı durumlarda nasıl davrandığı hakkında bilgi alınır. Aileye ait bilgiler, anne babanın özellikleri, çocuk yetiştirme tarzları öğrenilir. Bunun yanı sıra, sizden Conner’s DEHB Ölçeği (CAARS), Turgay DSM-IV’e göre Yıkıcı Davranım Bozuklukları Tarama Ölçeği ve/veya Hacettepe Yıkıcı Davranım Bozuklukları Ölçeğini doldurmanız istenir.
Çocukla görüşme:
Bu görüşmede çocuğunuzun davranışları gözlemlenir. İnsanlarla nasıl ilişki kurduğu, özellikleri, güçlü ve zayıf yanları, hoşlandığı ve hoşlanmadığı işler konusunda bilgi edinilir. Gadow-Sprafkin- Çocuk ve Gençler için Belirti Tarama Envanteri ile CBCL-Achenbach-Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçeği uygulanır.
Öğretmenle görüşme:
Çocuğunuz okula gidiyorsa, dikkat eksikliği ile ilgili sıkıntılar zamanının önemli bir bölümü okulda geçirdiği için gerek arkadaşlarıyla ilişkisinde gerekse akademik durumuyla ilgili kendini gösterir. Bu nedenle öğretmenlerin bilgi ve gözlemine de başvurulmaktadır. Öğretmenin, sorulan soruların yanı sıra anne-baba tarafından doldurulan ölçekleri doldurması da istenebilir.
Çocuğa uygulanan performans testleri:
Tanıya yardımcı olmak, çocuğunuzun zorlandığı alanların ve daha iyi olduğu alanların belirlenerek tedaviye yön çizebilmek için bazı testler uygulanır. Bu testler aynı zamanda, teşhisin olası başka sorunlardan ayrımını da sağlar. Sürekli Performans Testi (SPT) olarak da bilinen bu testlerde hiperaktivite, zamanlama ve dürtüsellik ölçümlenmekte, kişiye özel profil ve performans raporları alınmaktadır.
HANGİ TESTİ YAPTIRMALISINIZ?
Teşhisi, bu testler yardımıyla koyacak kişi hekimdir. O yüzden, tedavinizi takip eden hekimin yönlendirmesi daha doğru olacaktır. Ayrıca tek başına testler tanı koymak için yeterli değildir. Bu testlerden bazıları:
- MOXO Testi
- TOVA (Test of Variables of Attention)
- CPT (Conner’sContiniousPerformance Test)
- IVA (Intermediate Visual Auditory CPT)
- BTA (Brief Test of Attention)
- TMT (TrailMakingTests)
Tüm bu aşamalardan sonra, psikiyatr diğer olasılıkları ortadan kaldırmak için görme, duyma, kan tahlili, tiroid taraması, kanda kurşun olup olmadığının tespiti, beyin MR’ı gibi ek bazı tetkikler isteyebilir.
Karşıt olma-karşı gelme bozuklukluğu, davranım bozukluğu, öğrenme güçlüğü, depresyon ya da anksiyete gibi psikiyatrik durumların bulunması, DEHB tanısını koymayı zorlaştırabilir. Psikiyatr incelemesi sonrasında bu durumların değerlendirmesini de yapar.
Teşhis sonrasında, nasıl bir tedavi yöntemi izleneceğine karar verilmesi gerekiyor. DEHB için tek bir tedavi yöntemi söz konusu değil ve her DEHB’li için kendine özgü bir yol izlenmeli. Çünkü DEHB’li biri belirtilerin sadece bir kısmına sahipken başka bir DEHB’li apayrı belirtiler gösterebilir. Ve bu belirtilere bağlı olarak kullanılacak yöntemde DEHB’linin ihtiyacına göre değişecektir.
Merak etmeyin… Yapılan gözlemler ve testler sonrasında destek aldığınız psikiyatr size doğru yolu çizmenizde yardımcı olacaktır. DEHB tedavisi medikal, davranışsal ve psikolojik müdahale gerektirir. Buna çok yönlü tedavi deniliyor. İzlenebilecek çok yönlü tedavi yöntemleri için tedavi yöntemleri sayfasına göz atabilirsiniz.